ବିଜେପୁର :-ପାରମ୍ପରିକ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଓ ଆଧୁନିକ ଅଭିଗମ । ଓଡ଼ିଶାର ଧାର୍ମିକ ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ ଜୀବନର ଅଭିନ୍ନ ଅଂଶ ହେଉଛି ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥ ରଥଯାତ୍ରା। ଏହି ଉତ୍ସବ ନିମନ୍ତେ ପ୍ରତିବଛର ରଥ ତିଆରି କାରିଗରୀ ଏକ ବୃହତ ଓ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ କାମ ହେଉଛି। ଏହି ଶିଳ୍ପ ଗାଁ ଓ ସହର ଦୁହିଁଠିରେ ବିଭିନ୍ନ ରୂପ ଧାରଣ କରିଥାଏ। ଏହି ନିବନ୍ଧରେ ଗାଁ ଓ ସହରରେ ରଥ ତିଆରି କଳାର ତୁଳନାତ୍ମକ ଅଧ୍ୟୟନ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇଛି।ପାରମ୍ପରିକ ଗାଁ ଶିଳ୍ପର
ଗାଁ ଅଞ୍ଚଳରେ ରଥ ତିଆରି ଅନେକ ପାଠପ୍ରଦ ଓ ପାରମ୍ପରିକ ଧାରାରେ ହୁଏ। ଏଠାରେ ରଥ ନିର୍ମାଣ ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ବସ୍ତୁ ଅଧିକତର ସ୍ଥାନୀୟ ହୋଇଥାଏ—ବାଁଶ, କାଠ, ଶୁକୁଆ କପଡ଼ା, ଓ ନାଇଲନ୍ ଦୋରି। ଶିଳ୍ପୀମାନେ ନିଜ ଅନୁଭବ, ବୂଦ୍ଧିମତା ଓ ପାଠଗତ ଜ୍ଞାନ ଦ୍ୱାରା ରଥ ତିଆରି କରନ୍ତି। ମୁଖ୍ୟତଃ ଏହା ଏକ ସାମୂହିକ ପ୍ରୟାସ ଓ ଧାର୍ମିକ ଭାବନାର ଅଭିବ୍ୟକ୍ତି ରୂପେ ଦେଖାଯାଏ।
ବରଗଡ ଜ଼ିଲ୍ଲା କୁଣ୍ଡାଖାଇ, ବଡ଼ବ୍ରାହ୍ମଣୀ ସମ୍ବଲପୁର ଜ଼ିଲ୍ଲା ବୁର୍ଲା, ଛତିଶଗଡ ଝାଲ, ବଲାଙ୍ଗୀର ଜ଼ିଲ୍ଲା ଭରସୁଜା, ସୁବର୍ଣ୍ଣପୁର ଜ଼ିଲ୍ଲା ଶିଆଳବାହାଳୀ ରେ ତିଆରି କରୁଛନ୍ତି ବିଜେପୁର ବ୍ଲକ ତାଲପଦର ଗାଁ ର ସୌକିଲାଲ ସାହୁ ଓ ତାଙ୍କ ପୁତ୍ର ଶୁଶାନ୍ତ ସାହୁ ଓ ତାଙ୍କ କାରିଗର । ଯାହାକୁ ନେଇ ଉକ୍ତ ଅଞ୍ଚଳ ରେ ଏହି କାରିଗରୀ ଙ୍କୁ ନେଇ ଖୁବ ପ୍ରଶଂସା ମଧ୍ଯ ମିଳୁଛି ।
ସହରର ଆଧୁନିକ ଏବଂ ବୃହତ ରଥ ତିଆରି
ସହର ଅଞ୍ଚଳରେ ରଥ ତିଆରି ଅଧିକ ପ୍ରଯୁକ୍ତିନିଷ୍ଠ ଓ ଚକଚକିଆ ହୁଏ। ଏଠିରେ କାରିଗରମାନେ ବୃତ୍ତିଗତ ଡିଜାଇନ, ମେକାନିକାଲ୍ ଇଞ୍ଜିନିୟରିଂ, ଏଲଇଡି ଆଲୋକ ବ୍ୟବସ୍ଥା, ଓ ଆଧୁନିକ ଶବ୍ଦ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଦ୍ୱାରା ରଥକୁ ଆକର୍ଷଣୀୟ କରନ୍ତି। ଏହା ସହର ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ଆନନ୍ଦ ଓ ଆଧୁନିକ ଭାବନା ସହିତ ମିଶି ଯାଏ ।
ସାମାଜିକ ଓ ସଂସ୍କୃତିକ ଭାବଗତ
ଗାଁ ର ରଥ ତିଆରିରେ ଏଠି ଜଣେ ଗୋଟିଏ ପରିବାର ମାନେ ତିଆରି କରୁଥିବା ରଥକୁ ସମସ୍ତ ଗାଁବାସୀ ଆପଣା ଭାବେ ମନେ କରନ୍ତି। ସେଉଁଥିରେ ସାମୂହିକତା, ଉପକାରିତା ଓ ଭାଇଚାରା ବାସ୍ତବରୂପ ନେଇଥାଏ। ସହରରେ ରଥ ତିଆରି ଅଧିକ ଆୟୋଜିତ ଓ ବ୍ୟବସ୍ଥିତ ରୂପ ଧାରଣ କରିଥିବା ବେଳେ, ଏହିଠି ଆଲୋକ ଏବଂ ସାଉଣ୍ଡ ଉପକରଣ ଯୋଗେ ଉତ୍ସବକୁ ବ୍ୟାପକ ରୂପ ଦିଆଯାଏ।
ଗାଁ ଓ ସହର ଦୁହିଁଠିରେ ରଥ ତିଆରି କାରିଗରୀ ଭିନ୍ନ ଶୈଳୀ ଓ ଅଭିଗମ ରେ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ, ଏହି ଦୁଇଟି ରୂପ ଓଡ଼ିଆ ସଂସ୍କୃତିର ଦୁଇଟି ଦଳିତ ଅନୁଭୂତି—ପାରମ୍ପରିକତା ଓ ଆଧୁନିକତାକୁ ଏକସାଥି ଏନେଇଥାଏ। ଏହି ଶିଳ୍ପକୁ ସଂରକ୍ଷଣ ଓ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଦେବା ଆମ ସମସ୍ତଙ୍କ ଦାୟିତ୍ୱ, ଯାହା ଭବିଷ୍ୟତ ପିଢ଼ି ପାଇଁ ଏକ ଅମୂଲ୍ୟ ଧନ ହେବ।